Чыс­та англій­скі мю­зікл (Тац­ця­на Му­шн­ская, Дзя­ні­с Мар­ці­но­ві­ч, "Мастацтва", чэрвень 2015)

«Мая цу­доў­ная лэ­дзі» ў Бе­ла­рус­кім му­зыч­ным тэ­атры 

Апош­няя прэ­м’е­ра муз­ка­ме­дыі, як за­ўжды, вы­клі­ка­ла шмат роз­ных мер­ка­ван­няў. Каб усе­ба­ко­ва аца­ніць па­ста­ноў­ку, мы вы­ра­шы­лі змяс­ціць раз­мо­ву рэ­аль­ных, а не ўяў­ных Апты­міс­та і Скеп­ты­ка. Та­кім чы­нам, ды­ялог кры­ты­каў — Тац­ця­ны Му­шн­скай і Дзя­ні­са Мар­ці­но­ві­ча. 

Тац­ця­на Му­шын­ская: У сэн­се па­пу­ляр­нас­ці і рэ­пер­ту­арнай за­пат­ра­ба­ва­нас­ці «Мая цу­доў­ная лэ­дзі» — бяс­прой­грыш­ны мар­ке­тын­га­вы ход кі­раў­ніц­тва тэ­атра. Гэ­ты мю­зікл за­га­дзя асу­джа­ны на по­спех. Па-пер­шае, да­сціп­ны сю­жэт, у асно­ве яко­га — грэ­час­кі міф пра Піг­ма­лі­ёна і Га­ла­тэю, пе­ра­не­се­ны ў англій­скую рэ­ча­існасць. Па-дру­гое, інтэ­лек­ту­аль­ны бры­тан­скі гу­мар. І хоць па­ста­ноўшчыкі но­ва­га спек­так­ля не акцэн­туюць ува­гу на кан­крэт­най эпо­се — маў­ляў, то­ль­кі ХІХ ста­год­дзе, — ад­нак не! Мо­жа быць і ХХ, і ХХІ, мно­гія рэ­плі­кі Ген­ры Хі­гін­са і та­ты Ду­літ­ла сён­ня ўспры­ма­юцца акту­аль­на. 

Пры­ця­га­ль­нас­ці спры­яе і гіс­то­рыя ка­хан­ня ў цэн­тры тво­ра. Па сут­нас­ці «Лэ­дзі...» — су­час­ны ва­ры­янт каз­кі пра Па­пя­луш­ку. У на­яўнас­ці сас­лоў­ная ня­роў­насць, «вяр­хі» і «ні­зы» гра­мад­ства. Баль, прынц. Ма­ра­ль­ная пе­ра­мо­га про­стай дзяў­чы­ны, якая да­па­маг­ла са­бе са­ма. Вя­до­ма, не без пра­фе­са­ра фа­не­ты­кі. 

А хі­ба мож­на за­стац­ца аб­ыя­ка­вым да кра­на­ль­най му­зы­кі Фрэ­дэ­ры­ка Лоу! Фраг­мен­ты з са­ма­га вя­до­ма­га тво­ра аме­ры­кан­ска­га кам­па­зі­та­ра до­сыць час­та гу­чаць у кан­цэр­тах. Хі­та­мі ста­лі пе­се­нь­кі Элі­зы «Я тан­це­вать хо­чу!» і «Вот это бы­ло б здо­ро­во!», «Если по­ве­зет чуть-чуть...» та­ты Ду­літ­ла, да­сціп­ны ду­эт Хі­гін­са і Пі­ке­рын­га «Лишь то­ль­ко жен­щи­ну впус­ти...». Па­пу­ляр­насць мю­зік­ла Лоу та­кая, што лібрэта пе­ра­кла­дзе­на на 11 моў. Але ад­чу­ваю, ка­ле­га, мой апты­мізм вы не падзя­ля­еце... 

Дзя­ніс Мар­ці­но­віч: Ха­це­ла­ся б па­ра­зва­жаць пра вы­нік, пра тое, што мы ўба­чы­лі, а не тое, што гі­па­тэ­тыч­на маг­ло атры­мац­ца. Пе­рад рэ­жы­сё­ра­мі му­зыч­ных спек­так­ляў па­ўстае аль­тэр­на­ты­ва. Або па­кі­нуць усё як ёсць, за­ха­ваць ка­на­ніч­нае ліб­рэ­та і му­зыч­ны ма­тэ­ры­ял, або ажыц­ця­віць «рэ­ва­лю­цыю»: пе­ра­нес­ці дзея­нне ў су­час­насць, тран­сфар­ма­ваць тры дзеі ў дзве. Ча­сам вы­бі­ра­ецца пра­меж­ка­вы ва­ры­янт: ка­на­ніч­ны фар­мат пры ня­знач­ных ска­ра­чэн­нях. Па­гля­дзеў­шы «Лэ­дзі...», я не зра­зу­меў, што аб­ра­ла рэжысёр Ганна Ма­тор­ная. З ад­на­го бо­ку, му­зыч­ная і дра­ма­тур­гіч­ная пер­ша­асно­вы ні­бы­та за­ха­ва­ныя. З дру­го­га — да­да­лі­ся асоб­ныя фраг­мен­ты з Да­ні­цэ­ці, Кер­на... 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Ёсць і этніч­ная му­зы­ка. Тан­цы, шат­лан­дскія і ірлан­д­скія, то­ль­кі ўпры­го­жы­лі па­ста­ноў­ку! Яны жыц­ця­ра­дас­ныя, у іх шмат па­зі­ты­ву. Гэ­та ўва­саб­лен­не на­род­най сты­хіі, у якой існу­юць Элі­за, яе сяб­роў­кі-кве­тач­ні­цы, Альф­рэд Ду­літл і яго­ная ка­ман­да. Ха­рэ­агра­фіч­ныя фраг­мен­ты ўдак­лад­ня­юць бі­ягра­фіі ге­ро­яў, пад­каз­ва­юць, што яны па­хо­дзяць з Шат­лан­дыі або Ірлан­дыі, з які­мі ў Англіі за­ўсё­ды бы­лі кан­флік­тныя ста­сун­кі. Ге­роі пе­ра­бра­лі­ся ў Лон­дан і пры­вез­лі з са­бой свае звы­чаі, ку­ль­ту­ру. Тэ­ма Шат­лан­дыі ві­зу­алі­зу­ецца і ў кас­цю­мах Лю­бо­ві Сі­дзе­ль­ні­ка­вай. Кан­траст Лон­да­на арыс­так­ра­тыч­на­га і Лон­да­на жаб­рац­ка­га пра­соч­ва­ецца ў сцэ­наг­ра­фіі (мас­так Андрэй Ме­ран­коў). Ка­лі пер­шы ўва­саб­ля­ецца вы­ява­мі Біг-Бэ­на і Вес­тмін­стэр­ска­га аб­ацтва, дык дру­гі — ста­рым чыр­во­ным аўто­бу­сам і боч­ка­мі, ля якіх грэ­юцца жаб­ра­кі. 

Дзя­ніс Мар­ці­но­віч: Цал­кам згод­ны. Ха­рэ­агра­фія Акса­ны Кім­ке­та­вай вы­гля­да­ла ці не са­мым моц­ным склад­ні­кам і ў па­пя­рэд­няй пра­цы Ма­тор­най, апе­рэ­це «Цы­ган­скі ба­рон». Але ця­пер рэ­жы­сёр да­да­ла да мю­зік­ла шмат фраг­мен­таў і ні­чо­га не ска­ра­ці­ла. У вы­ні­ку спек­такль мае пра­цяг­ласць 3 га­дзі­ны 20 хві­лін. 

Тац­ця­на Му­шын­ская: На асно­ве не­ве­ра­год­на па­пу­ляр­на­га брад­вей­ска­га мю­зік­ла «Мая цу­доў­ная лэ­дзі» рэ­жы­сёр Джордж К’ю­кор у свой час зняў двух­се­рый­ны фі­льм з Одры Хеп­бёрн у га­лоў­най ро­лі, які доў­жыц­ца 170 хві­лін. Тую кар­ці­ну мож­на гля­дзець тры разы, пяць. Не­здар­ма стуж­ка атры­ма­ла во­сем «Оска­раў» — леп­шы­мі бы­лі фі­льм, рэ­жы­сёр, акцёр, мас­так, апе­ра­тар, кам­па­зі­тар, кас­цю­мы і гук. 

Дзя­ніс Мар­ці­но­віч: На прэ­м’е­ры на­ша­га мю­зік­ла скла­ла­ся ўра­жан­не, што ён па­куль рых­лы. У не­чым гру­вас­ткі. Спек­такль, у якім усё зра­зу­ме­ла за трыц­цаць хві­лін да та­го, як апус­ціц­ца за­сло­на. Ча­му­сь­ці рэ­жы­сё­рам зда­ецца: чым бо­льш пра­цяг­лай бу­дзе па­ста­ноў­ка, тым бо­льш яны па­спе­юць ска­заць. 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Мо шка­да «рэ­заць» да­сціп­ныя ды­яло­гі або фраг­мен­ты та­кой ра­ман­тыч­най му­зы­кі? 

Дзя­ніс Мар­ці­но­віч: Па­сля прэм’еры са спек­так­ля цал­кам пры­бра­лі ро­лю Упраў­ля­юча­га і сцэ­ну ў до­ме мі­сіс Хі­гінс, ска­ра­ці­лі эпі­зо­ды, звя­за­ныя з Гайд-па­ркам, і не­ка­ль­кі вы­ха­даў жабракоў. У вы­ні­ку твор стаў на па­ўга­дзі­ны ка­ра­цей. На ма­ёй па­мя­ці гэ­та пер­шы пры­клад, каб па­ста­ноў­ку так змя­ня­лі па­сля пер­ша­га па­ка­зу. 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Зна­чыць, са­мі ўба­чы­лі, што ліш­няе. Тэ­атр — гэ­та ж спра­ва жы­вая! 

Дзя­ніс Мар­ці­но­віч: А ча­му б не зра­біць ка­рэк­ці­роў­кі да прэм’еры? 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Не бу­дзь­це за­ну­дам! На прэс-кан­фе­рэн­цыі рэ­жы­сёр пры­зна­ла­ся, што ча­су на пад­рых­тоў­ку спек­так­ля ака­за­ла­ся ве­ль­мі ма­ла. Уся­го два ме­ся­цы... 

Дзя­ніс Мар­ці­но­віч: Але пад­обная сі­ту­ацыя ўзні­ка­ла і пе­рад прэм’ерай опе­ры «Па­яцы». Ка­лі гэ­та па­ўта­ра­ецца, ёсць на­го­да за­ду­мац­ца: у чым спра­ва? У тэх­ніч­ных служ­бах, у артыс­тах, у па­ста­но­вач­най ка­ман­дзе?.. 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Ча­сам у фі­нан­са­ван­ні, якое пры­хо­дзіць з вя­лі­кім спаз­нен­нем. Да­вай­це ўсё-та­кі па­га­во­рым пра плю­сы і шмат­лі­кія зда­быт­кі. У но­вай па­ста­ноў­цы ба­га­та яркіх і ўда­лых акцёр­скіх ра­бот. Ве­ль­мі на­ту­ра­ль­на вы­гля­дае Лі­дзія Ку­зь­міц­кая ў парт­ыі ма­ці Хі­гін­са. Ка­ла­рыт­ная Ка­ця­ры­на Дзег­ця­ро­ва ў аб­ліч­чы мі­сіс Пірс, вы­шка­ле­най эка­ном­кі ў до­ме пра­фе­са­ра. Яна — ува­саб­лен­не пра­­віль­­нас­ці, ры­ту­алу, ма­нер. Ра­ней ба­чы­ла Дзег­ця­ро­ву ў кас­кад­ных, эфект­ных ро­лях — і ні­ко­лі б не пад­ума­ла, што яна мо­жа быць і та­кой. Вя­до­мых са­ліс­таў па­зна­еш на­ват у не­вя­лі­кіх ро­лях. Да пры­кла­ду, Арцё­ма Ха­мі­чон­ка (кан­стэбль Джэн­кін) або Дзя­ні­са Ня­мцо­ва (Гро­вер, пры­яцель Ду­літ­ла). З мнос­тва асоб­ных фар­баў скла­да­ецца фон, атмас­фе­ра ві­до­віш­ча. Тая плынь, у якой буй­ным пла­нам па­ка­за­ны га­лоў­ныя ге­роі. 

Дзя­ніс Мар­ці­но­віч: Лі­чу пры­нцы­по­ва пра­ві­ль­ным ра­шэн­не кі­раў­ніц­тва тэ­атра і рэ­жы­сё­ра да­ру­чыць парт­ыі Элі­зы і Хі­гін­са ма­ла­дым вы­ка­наў­цам. Та­му, што па­чуц­ці ма­ла­дых лю­дзей не­па­раў­на­ль­на ці­ка­вей гле­да­чу на­огул (і су­час­на­му тым бо­льш), і та­му, што пра­фе­са­ру не аб­авяз­ко­ва му­сіць быць 40 або 50 га­доў. Та­ле­на­ві­тыя на­ву­коў­цы ра­на зда­бы­ва­юць пры­знан­не. 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Аса­біс­та для мя­не Эду­ард Вай­ні­ло­віч — ад­но з ад­крыц­цяў па­ста­ноў­кі. Ён надзвы­чай пе­ра­ка­наў­чы і арга­ніч­ны ў ро­лі пра­фе­са­ра. Арыс­так­рат, скеп­тык і эга­іст. Ура­жан­не, быц­цам гэ­ты Хі­гінс са­праў­ды вы­рас у Лон­да­не, у за­мож­най ся­м’і — та­кія ў яго ма­не­ры, па­во­дзі­ны, по­гляд на свет. 

Аляк­сан­дра Рым­ке­віч — на­ша но­вая Элі­за. Маг­чы­ма, ёй яшчэ бо­льш скла­да­на існа­ваць на сцэ­не, чым Вай­ні­ло­ві­чу. Фа­на­ты мю­зік­ла доб­ра па­мя­та­юць ча­роў­ную Одры, мін­скія ме­ла­ма­ны не за­бы­лі­ся, як гэ­тую ро­лю вы­кон­ва­ла На­тал­ля Гай­да. Па­мя­та­юць яе срэб­ны го­лас — у ва­ка­ль­ных і раз­моў­ных фраг­мен­тах. 

Ра­шу­час­ці і сме­лас­ці Аляк­сан­дры мож­на шмат у чым і па­зай­здрос­ціць. Яна лі­та­ра­ль­на не­ка­ль­кі се­зо­наў пра­цуе ў тэ­атры. Ма­ла­дая артыс­тка тры­ма­ецца на сцэ­не сва­бод­на. Адзі­нае, на маю дум­ку, — кры­ху «пе­ра­ціс­кае» ў па­чат­ко­вых сцэ­нах. Там яе кве­тач­ні­ца за­над­та ган­дляр­ка і за­над­та крык­лі­вая. У да­да­так — страш­на апра­ну­тая. Артыс­тка ні­бы са­ро­ме­ецца ўлас­най аб­ая­ль­нас­ці. За­тое ў тан­цы з сяб­роў­ка­мі ві­да­воч­на, што яе Элі­за па ха­рак­та­ры лі­дар і за­ва­да­тар. Па­сту­по­ва на­нос­нае, не­аба­вяз­ко­вае, аб­умоў­ле­нае ася­род­дзем, а не пры­ро­дай, па­чы­нае ад­ва­ль­вац­ца, як ка­вал­кі бру­ду (аль­бо мар­му­ру), вы­зва­ля­ючы сап­раў­дны ха­рак­тар — вы­тан­ча­ны, інтэ­лі­ген­тны, тра­пят­кі. Па­каз­ва­ючы асо­бу, здат­ную ву­чыц­ца і мя­няц­ца. Зна­ка­мі­тая арыя «Я тан­це­вать хо­чу!» вы­ра­ша­на сцэ­най сну-ма­ры Элі­зы. Да­сціп­на і вы­на­ход­лі­ва па­стаў­ле­ны эпі­зо­ды на­ву­чан­ня. 

Дзя­ніс Мар­ці­но­віч: Мож­на з’едлі­вую за­ўва­гу? Эпі­зод ву­чо­бы, там, дзе «Карл у Кла­ры украл ко­рал­лы», раз­гор­тва­ецца ў Гайд-па­рку. Якім чы­нам по­бач з арыс­так­ра­та­мі рап­там апы­ну­лі­ся жабракі? Хто б іх ту­ды пра­пус­ціў? 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Але ж існуе тэ­атра­ль­ная ўмоў­насць! У фі­ль­ме рэ­жы­сёр мо­жа за­ся­ро­дзіц­ца на буй­ных пла­нах, вы­ра­зах тва­раў. А на сцэ­ніч­най пля­цоў­цы па­ві­нен быць рух, зме­на мі­зан­сцэн. 

Дзя­ніс Мар­ці­но­віч: А на­вош­та сцэ­на на ба­лі з ка­ра­ле­вай Тран­сі­ль­ва­ніі? Для ча­го па­трэ­бен гэ­ты ўстаў­ны эпі­зод? 

Тац­ця­на Му­шын­ская: За­хап­лен­не ка­ра­ле­вы — гэ­та факт пры­знан­ня Элі­зы. Рэ­жы­сёр тон­ка вы­ра­шае кар­ці­ну, ка­лі па­між ге­ро­ямі сап­раў­ды пра­ля­тае іскра па­чуц­цяў. Хі­гінс пе­ра­стае ўспры­маць Элі­зу як прад­мет на­ву­ко­ва­га экс­пе­ры­мен­та, дос­лед­ны аб’­ект, а ба­чыць у ёй пры­го­жую (і за­ўваж­це — роў­ную яму) дзяў­чы­ну, за якую пе­ра­жы­вае. 

Дзя­ніс Мар­ці­но­віч: Мне зда­ецца, но­вая вер­сія «Лэ­дзі...» у не­чым мі­тус­лі­вая, да­рэш­ты яшчэ не вы­ве­ра­ная... 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Але ў ёй ба­га­та па­зі­тыў­най энер­гіі, ра­дас­ці і гу­ма­ру. Спек­такль пры­му­шае ду­маць, што мож­на пе­ра­адо­лець сцэ­нар, за­кла­дзе­ны пры на­ра­джэн­ні. Ме­на­ві­та пры­на­леж­насць да ку­ль­ту­ры за­бяс­печ­вае маг­чы­масць уз­няц­ца на больш вы­со­кую пры­ступ­ку са­цы­яль­най лес­ві­цы і ўба­чыць іншыя да­ляг­ля­ды. Ён і пра тое, што не то­ль­кі Піг­ма­лі­ён вы­ле­піў Га­ла­тэю, але і Га­ла­тэя істот­на па­ўплы­ва­ла на ха­рак­тар і сіс­тэ­му каш­тоў­нас­цей свай­го ску­льп­та­ра. На­рэш­це — пра шчас­це, якое шмат у чым за­ле­жыць ад са­мо­га ча­ла­ве­ка. 

Мастацтва. - 2015. - чэрв.