« Назад
ФІЯЛКІ СА СВАЙГО МАНМАРТРА
Ні да аперэты І. Кальмана "Фіялка Манмартра", ні, тым больш, да оперы Р. Штрауса "Кавалер руж" спектакль не мае ніякага дачынення. Да казкі Г.Х. Андэрсена "Кветкі маленькай Іды" – хіба толькі ўскоснае, як да аднаго з пачатковых творчых імпульсаў. Да паэзіі К. Бальмонта, вершы якога, не агучаныя, але надрукаваныя ў праграмцы, сталі эпіграфам, – больш шчыльнае. Ды ўсё ж калі і шукаць асацыятыўныя рады да аднаактовага балета-фантазіі "Баль кветак", пастаўленага Наталляй Фурман, дык імі стануць "пластычныя кветкі" сусветна вядомага харэографа-неакласіка ХХ ст. Джорджа Баланчына, памяці якога спектакль і прысвечаны.
Паўгода таму Н. Фурман, колішняя выпускніца Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі па класе народнага артыста СССР, прафесара Валянціна Елізар’ева, была прызначана галоўным балетмайстрам Беларускага дзяржаўнага музычнага тэатра. І "Баль кветак" – яе першая "тутэйшая" пастаноўка.
Але ж і "тамтэйшых" у яе хапае. У Нацыянальным акадэмічным Вялікім тэатры балета Беларусі ідуць два яе балеты – "Макбет", які быў дыпломнай працай, і "Беласнежка і сем гномаў". Запомніліся пластычныя "партытуры" Наталлі ў драматычных спектаклях "Шчаслівыя жабракі" ў ТЮГу і "Тата, тата, бедны тата..." у тэатры імя М. Горкага. Дый балетная моладзь трывала бярэ прэміі, выязджаючы на міжнародныя конкурсы менавіта з яе мініяцюрамі, у якіх ёсць дзе разгарнуцца акцёрскаму тэмпераменту.
Мае сваю перадгісторыю і цяперашні спектакль. Упершыню ён быў увасоблены ў Беларускім дзяржаўным харэаграфічным каледжы ("К" № 4 за 2005 г.) – спачатку часткова, потым больш разгорнута. Тэатральная рэдакцыя пашырана за кошт інструментальнай уверцюры і харэаграфічнага пралогу. Цалкам іншы каларыт надало дзеі традыцыйнае, але вельмі стыльнае сцэнаграфічнае рашэнне (мастак – Любоў Сідзельнікава). Паўнавартаснымі ўдзельнікамі балю сталі музыканты (музычны кіраўнік і дырыжор – Анатоль Лапуноў), прычым не толькі аркестр, але і ансамблі, салісты.
Прадчуванне балю ствараецца ўжо выявай палаца ў глыбіні сцэны – палаца папраўдзе балетнага, казачнага, які быццам вісіць у паветры, губляючы абрысы ў таямніча-рамантычнай смузе. Сцэнічныя строі, у распрацоўцы якіх, як зазвычай, прымала ўдзел сама Н. Фурман, страцілі ілюстрацыйнасць, нават колеравыя супадзенні з кветкавымі арыгіналамі. Затое набылі яшчэ больш умоўнасці, сімволікі, склаўшыся не ў стракаты палявы вянок, а ў адмысловы букет, вытрыманы ў класіка-рамантычнай гаме ўсіх адценняў ружова-бэзавага са святочным белым (ну проста дэманстрацыя калекцыі мод на "зададзеную тэму"!).
Гледачу быццам прапануюць ружовыя акуляры і закалыхваюць пад музыку Шапэна, Грыга і Марана ў адметным выкананні лаўрэатаў міжнародных конкурсаў, стыпендыятаў спецыяльнага фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь па падтрымцы таленавітай моладзі. Прычым салісты і ансамблісты таксама знаходзяцца на сцэне, апранутыя ў такія ж адмыслова пашытыя строі. Цудоўная ідэя! Але яе можна было б і развіць, больш актыўна ўключыўшы музыкантаў ды іх інструменты (раяль і струнныя смычковыя) у агульнае відовішча. Як высветлілася, была задума змясціць іх на парталах з абодвух бакоў сцэны, а не бліжэй да закулісся, як зараз, таму застаецца спадзявацца, што задуманае здзейсніцца.
У харэаграфіі больш, чым у іншых складніках спектакля, адчуваўся недахоп рэпетыцый. Прэм’ера рыхтавалася без аніякіх адхіленняў ад звыклага рэпертуарнага графіка, усе артысты былі пастаянна заняты ў штодзённых спектаклях, без пропускаў у афішы на паўнавартасныя сцэнічныя прагоны. Але гэта не перашкодзіла стварыць у балеце, не скіраваным да сюжэта, сваю "інтрыгу", прыхаваную ўжо ў яго неакласічнай эстэтыцы. У спектаклі пануе зачараванне прыгажосцю, балетнай, калі хочаце, "скульптурай", дзе перавага аддаецца не руху, а застылым позам (як тут не ўзгадаць гётэўскае "Спыніся, імгненне!"). І глядзець яго трэба акурат так, як мы кідаем вокам на кветкі, шукаючы ў іх падтрымку свайму настрою.
Больш яркімі па пластычным малюнку атрымаліся Гіяцынты, Крокусы, а не лейтматыўныя з’яўленні Маку і нават не кульмінацыйныя, паводле логікі, Ружы. Юначай непасрэднасцю, прагай танцаваць і жыць у танцы запомнілася абаяльная Вікторыя Трэнкіна (Маргарытка), спалучэннем дасканаласці і імкнення да яе – Рына Івакіры (Лілія) і Кірыла Фурман (Ландыш).
Другое аддзяленне складае канцэрт "Шэдэўры сусветнай харэаграфіі". У ім радуешся заўзятым скокам Рыгора Крукоўскага ў гапаку з "Тараса Бульбы", бездакорным фуэтэ Р. Івакіры, не па ўзросце ўпэўненым мужчынскім падтрымкам Генадзя Жукоўскага (у астатнім яму яшчэ расці ды расці), засмучаешся з надта "буйнога штрыха" Антаніны Максімовіч у Варыяцыях Эсмеральды. Але галоўнае – задумваешся над будучым балетнай трупы тэатра.
У гістарычным мінулым застаўся і яе выключна "ўжытковы" перыяд, калі артысты балета былі задзейнічаны адно ў аперэтачных канканах, і магчымасць стаць "па сумяшчальніцтве" не толькі "малым акадэмічным" балетным тэатрам з "дайджэст"-пераказамі класікі, але і адметнай мадэрн-трупай, узяўшы за "эмблему-візітоўку" выбітныя пастаноўкі Раду Паклітару, таксама выхаванца В. Елізар’ева. На шчасце, мінула і нядаўняя "часіна заняпаду", калі ў тэатры ўжо не працавалі вядучыя салісты дый большасць трупы, пачынаючы з галоўнага балетмайстра Ніны Дзьячэнка. Таму хочацца верыць, што надыходзіць эпоха Рэнесанса. Трупа папаўняецца і зусім юнымі навучэнцамі харэаграфічнага каледжа, і вядомымі танцоўшчыкамі – накшталт народнай артысткі Беларусі Кацярыны Фадзеевай, якая некаторы час таму пакінула Вялікі тэатр, саступіўшы месца новым балетным пакаленням. Моцнае "другое дыханне" мог бы атрымаць на сцэне Беларускага дзяржаўнага музычнага тэатра і заслужаны артыст краіны Аляксандр Фурман, які пакуль працуе асістэнтам балетмайстра-пастаноўшчыка.
Ды ўсё ж такі якім шляхам пойдзе трупа "пасля балю", скінуўшы "ружовыя акуляры"? Ці знойдзе свой твар? Без класікі, вядома, не абысціся – хаця б дзеля падтрымкі "спартыўнай формы" артыстаў. Але гэта могуць быць не абавязкова цэласныя спектаклі, для якіх, здараецца, цяжкавата знайсці адпаведных салістаў. Чаму б часцей не практыкаваць канцэртныя праграмы, у тым ліку сучасныя, рознастылёвыя, дзе для кожнага можна знайсці нумар па сілах? На прэс-канферэнцыі было заяўлена пра жаданне аднавіць авангардна-жартоўны спектакль "In pivo veritas". Але наколькі гэта рэальна без удзелу Р. Паклітару і тых салістаў, на якіх ён яго ставіў? Ці не прасцей і перспектыўней пашукаць штосьці сваё – у разліку на цяперашні склад?
Падаецца, "каньком" Н. Фурман з’яўляецца не столькі яе ўласна харэаграфічнае мысленне, колькі – агульнамастацкае, заснаванае на пластыцы ў самым шырокім сэнсе гэтага слова. Невыпадкова яна так удала працуе з драматычнымі артыстамі, з "пластыкай" тканіны, сцэнічных строяў. Дык чаму б не развіваць гэта і надалей? Тым больш, што дадзены тэатр з яго жанравай характарнасцю, магчымасцю пародыі дае для гэтага ўсе падставы.
Надзея БУНЦЭВІЧ.
Фота Андрэя СПРЫНЧАНА.
Культура. – 2008. – 12–18 крас.
|
