Куды прыводзяць мары… (2012 г., ALMA papera)

КУДЫ ПРЫВОДЗЯЦЬ МАРЫ…

Ветлівая ўсмешка і шчырая прыязнасць, захоплены погляд і невычэрпны аптымізм, трохі дзіцячай наіўнасці і неверагодна цікавы лёс…

Мне пашчасціла сустрэцца для інтэрв'ю з адным з ветэранаў Тэатра музычнай камедыі, заслужаным артыстам Расіі – Аляксеем Аляксеевічам Кузьміным.

– Аляксей Аляксеевіч, калі Вы прынялі рашэнне звязаць сваё жыццё з тэатрам?

– Да майго рашэння стаць акцёрам і паступлення ў інстытут была цэлая гісторыя! Пра гэта можна кнігу напісаць! Маё жыццё напоўнена перыпетыямі…як роля. Бо роля тады цікавая, калі яна насычана падзеямі і характарамі. Калі я выбіраў сабе прафесію, я і здагадацца не мог, што буду акцёрам! Пасля 9-га класа я паступіў у тэхнікум чыгуначнага транспарта, і цяпер думаю, што гэта выдатна! Акцёру трэба ведаць і ўмець усё. Бо ніколі невядома, якія ролі прыйдзецца іграць. I, акрамя таго, дзякуючы сваёй першай адукацыі я магу выконваць любую хатнюю працу. Пасля тэхнікума я атрымаў на заводзе пасаду слесара, а з часам мяне павялічылі да тэхнолага.

– Як Вам, чалавеку настолькі творчаму, было вучыцца па тэхнічнай спецыяльнасці?

– Чарціць я заўсёды любіў. Мне нават давялося здаваць за сябра іспыт па чарчэнні, калі я вучыўся на другім курсе ГІТІСА. Начарціў за 5 хвілін, а вось тэорыю здаць не змог – забыўся ўжо з часоў вучылішча. У выніку, здаў на тройку. Выходжу сумны: ну як жа так! Як мне зараз перад сябрам тлумачыцца? А ён супакоіў: "Мне больш і не трэба, пойдзем у рэстаран!". Дарэчы, тэхнікум я скончыў з чырвоным дыпломам.

– Як жа атрымалася так, што Вы памянялі поле дзейнасці?

– Калі я працаваў на заводзе, дзяўчынка старэйшая за мяне на год, сказала: "Паехалі паступаць у тэатральнае вучылішча". Я быў вялікім авантурыстам і, не разважаючы, пагадзіўся! На той момант я ўжо займаўся ў тэатральным кружку пры заводзе, і ўжо тады пачаў улюбляцца ў сваю будучую прафесію. Так мы прыехалі ў Прыбалтыку і паступілі ў культпрасветвучылішча на тэатральнае аддзяленне.

– Распавядзіце пра тое, як Вы паступалі ў ГІТІС?

– Пра гэта можна цэлую кнігу напісаць! На другім курсе культпрасветвучылішча, я паступова пачаў адчуваць, што магу больш. Мне тады выкладаў Анатоль Барысавіч Усмалаў. Я прыйшоў да яго і сказаў: "Анатоль Барысавіч, я не буду здаваць сесію, я з'яжджаю паступаць у Маскву". Тады ён запрасіў мяне да сябе дамоў і сказаў за кубкам чаю: "Шкада цябе губляць, але вялікаму караблю – вялікае плаванне". Быў 1961 год. Я прыехаў у Маскву, паступаць у ГІТІС на акцёрскі факультэт. Я заўсёды жадаў быць драматычным акцёрам. I цяпер драму вельмі кахаю. Нават больш, чым оперу. У оперы мала акцёрскага майстэрства – шмат музыкі, вакалу. Усё ішло добра, але на апошнім іспытным туры я не прайшоў па конкурсе. Знерваваўся. Але вырашыў, што ўсё адно буду акцёрам – я ўжо быў хворы тэатрам.

– I што ж Вы рабілі далей?

– I зноў мне пашчаслівілася на людзей. Знаёмы хлопец сказаў мне, што ў Яраслаўлі ёсць вагонарамонтны завод, і там вольна месца майстра ў колавым цэху. Я паехаў у Яраслаўль, нахабна прыйшоў да дырэктара заводу і сказаў: "Чуў, у вас ёсць месца майстра – я б жадаў працаваць у вас". Справа была ўладжана за 5 хвілін.

Працуючы ў Яраслаўлі, я марыў пра тэатр! Кожнае свята, выхадныя я з'яжджаў у Маскву ў знакаміты інтэрнат ГІТІСа на Трыфанаўскай, 45б. Сустракаўся з сябрамі, хітрасцю праходзіў праз дзяжурных… Мы паседжвалі з гітарай пры свечках, размаўлялі і спявалі бардаўскія песні. Гэта было выдатна!

– У выніку Ваша мара вучыцца ў ГІТІСе ажыццявілася?

– Так, гэтай мары наканавана было спраўдзіцца. Калі я паступаў, адзін таварыш сказаў мне: "Навошта табе паступаць на акцёрскі факультэт? Ты выдатна спяваеш, танчыш… Ты ж тыповы акцёр аперэты! Ты прастак па амплуа!" Гэта надало мне ўпэўненасці, і я вырашыў ісці ў аперэту.

На адным з уступных іспытаў, прафесар паглядзеў на мой дыплом майстра цэха і спытаў: "Колькі вы атрымліваеце?" I калі я яму адказаў, ён здзівіўся: "Так навошта вы тады паступаеце ў тэатральны інстытут? Вы ведаеце, колькі будзеце атрымліваць?" А я шчыра адказаў: "Не, не ведаю… Я жадаю быць акцёрам!"

Незабыўныя гады, людзі…! Самае-самае цікавае – гэтыя 5 гадоў. Я часта задаю сабе пытанне: "Чаму гэтыя гады застаюцца ў памяці?" Напэўна, таму што менавіта яны напаўнялі нас ведамі, задавальнялі нашу цікавасць да жыцця!

– Як склаўся Ваш лёс пасля інстытута?

– Пасля інстытута я працаваў у Валгаградскім тэатры музычнай камедыі. Валгаград… Незабыўны горад! Гэтулькі аддадзена! Калі я прыехаў туды рабіць пенсію, акцёры рэпеціравалі, а я сядзеў у галоўнага рэжысёра. I раптам раскрываюцца дзверы, без груку ўрываецца добрая палова трупы з крыкам: "Кузька прыехаў!" Там ужо, вядома, было не да рэпетыцыі. З такой цеплынёй мяне сустракалі! У Валгаградзе я быў №1.

– Навошта ж тады Вы з'ехалі?

– Галодны горад быў Валгаград… Я сына не мог накарміць. Таму і з'ехаў у Мінск. Вы не ўяўляеце, як мне падабаўся Мінск! I цяпер падабаецца! Я лічу, што асяроддзе вельмі шмат значыць. Калі мы жывём у пячоры, то і будзем лапу смактаць! А калі ў прыгожым горадзе, то выхоўваемся культурнымі. Бо правільна кажуць: архітэктура – застылая музыка. У якім горадзе ты жывеш, такі ты і ёсць. Чалавечая душа адлюстроўвае тое, што яго атачае. Калі я прыехаў у Мінск, то адразу адчуў – гэта маё.

– Распавядзіце пра свае ўражанні пра Беларускі дзяржаўны акадэмічны музычны тэатр?

– Мінскі тэатр апынуўся зусім іншым, з іншымі традыцыямі і гісторыяй. Я звярнуў увагу, што ён багацей, чым тэатр у Валгаградзе. Тут больш грошай укладвалася ў гарнітуры і дэкарацыі. Але была вялікая праблема – не было галоўнага рэжысёра, таму працаваць было складана.

Цяпер наш тэатр на ўздыме: выдатны калектыў, шмат моладзі! Дзеці добра прафесійна выгадаваны ў харэаграфічных, музычных вучылішчах, кансерваторыях. Аднак аперэта – сінтэтычны жанр, арганічнае спалучэнне вакалу, пластыкі і слова. Часта даводзіцца сутыкацца з выдатнымі вакальнымі дадзенымі і, у той жа самы час, недахопам акцёрскай школы. Гэта трэба выхоўваць. Мне хочацца падзяліцца сваімі ведамі, досведам, і таму, па просьбе Мурзіча Адама Асманавіча, я буду рэгулярна весці ўрокі акцёрскага майстэрства.

– Аляксей Аляксеевіч, за сваю кар'еру Вы зыгралі мноства роляў. Напэўна, у Вас ёсць любімая?

– Наогул у акцёра павінен быць вялікі арсенал характараў дзесьці "ў куфэрку", адкуль ён вынімае іх у залежнасці ад ролі. I кожная роля павінна быць любімай, таму што, не ўлюбляючыся ў ролю, ты не зыграеш яе добра. Ва ўніверсітэце мяне вучылі браць абсалютна розныя ролі – рознага характару, рознага ўзросту. Кідаць сябе ў гарачае, у халоднае… I калі я прыехаў у Валгаград, я атрымаў ролю французскага консула месье Эно ў аперэце "Досвіткам". Я ўсё думаў, як жа быць? Мне 25, а гуляць трэба шасцідзесяцігадовага. Мае ўзрушаючыя педагогі казалі мне: "Вельмі важна пачуццё формы. Форма дапамагае". I я прыдумаў сабе плечы, нос з гумоза, голас натрэніраваў і зыграў. Пасля спектакля адна мая знаёмая зайшла да галоўнага рэжысёра і спытала: "У вас французскага консула іграе новы акцер?" "Ды няма, у мяне няма новых акцёраў. Гэта ж Кузьмін!" Уяўляеце, яна мяне не пазнала! Мне было прыемна – я імкнуўся і ў мяне атрымалася! Вось такую ролю можна назваць любімай! Любімай можа быць і маленькая роля. Усё залежыць ад таго, колькі працы ў яе ўкладзена! Часам бывае складана адрозніць любімую ад нялюбай. У спектаклі "Вольны вецер" я атрымаў характэрную ролю, зусім не адпаведную майму амплуа прастака. Мне трэба было іграць злыдня. А я лірык па натуры! Я праз супраціў спрабаваў улюбіцца ў гэту ролю і ў выніку я яе вымучыў. Не магу сказаць, што яна мая любімая, але прайшлі гады і адна мая супрацоўніца сказала: "Ды кінь ты, ты выдатна яе іграў!" Вядома, мне было прыемна! Я гэтулькі ў яе ўклаў! У любым выпадку, калі акцёру далечы роля, то ён абавязаны ўкласці ў яе ўсё, што ў яго ёсць усярэдзіне.

– Ці здараліся з Вамі пацешныя выпадкі падчас спектакляў?

– Былі! Мы гулялі па 2–3 казкі ў дзень у Валгаградзе ў Палацы спорту, і я гуляў Бабу-Ягу. I грым, натуральна, у мяне быў адпаведны. Пастаноўка ў нас была шыкоўная, маляўнічая, дэкарацыі вялікія, і кіраўніцтва Палаца вырашыла нам аддзячыць. I вось пасля спектакля я зняў грым і сеў у аўтобус. У аўтобусе бітком народу, усе стомленыя, цішыня – і раптам заходзіць чалавек і кажа: "Выбачайце, калі ласка, мы прыгатавалі невялікія падарункі для акцёраў… Нам вельмі спадабалася Баба-Яга, дзе гэта актрыса, якая выконвала Бабу-Ягу?" А я прама перад імі сяджу! Сяджу моўчкі, чакаю, што будзе далей… "Мы вырашылі падарыць ёй электрабігудзі!" (а я лысы стаў на 3 курсе інстытута – так мне лёгка дастаўся ГІТІС). I ўвесь аўтобус запампаваўся ад рогату! Але бігудзі не зніклі – я іх жонцы падарыў. Вось такі кур'ёзны выпадак.

– Аляксей Аляксеевіч, Вы ўжо гэтулькі гадоў паспяхова займаецеся сваёй прафесійнай дзейнасцю. Як Вы думаеце, у чым складаецца сакрэт поспеху?

– Я б не сказаў, што лічу сябе вельмі паспяховым чалавекам. Цяпер усё мераецца грашыма, а мой поспех складаецца ў тым, што я патрапіў у сваю прафесію. Для таго, каб стаць сапраўдным акцёрам, трэба з першых дзён думаць пра тое, што ты панясеш людзям, ці будзеш ты асобай на тым узроўні, на якім цябе надарыла прырода і бацькі. Ці ж ты правядзеш сваё жыццё "гуляючы", не задумваючыся… Інструментаром акцёра з'яўляецца ён сам. Імкніцеся быць асобай з першых крокаў на гэтай ніве. I кахаеце, кахаеце, кахаеце…! Каханне – гэта такое ўсеабдымнае слова! Можна ўлюбляцца ў бярозку, з якой павольна валіцца лісце… можна ўлюбляцца ў рысы твару… Акцёр павінен быць увесь час захопленым, кахаць жыццё ва ўсіх яе праявах, назіраць і ўбіраць навакольны свет.

Анастасія БОКАНЕВА.
ALMA papera : студэнцкая газета БДУ культуры і мастацтваў. – 2012. – № 1 (1 снеж. 2011 г. – 31 студз. 2012 г.). – С. 2–4.