Наталля Гайда: "Аперэта – мая любоў…" (Зіновій Прыгодзіч, "Звязда", 6.02.2013)

НАТАЛЛЯ ГАЙДА: "АПЕРЭТА — МАЯ ЛЮБОЎ…"

"Постаці"

"Звязда" пад рубрыкай "Постаці" распачынае цыкл гутарак са славутымі дзеячамі нацыянальнай культуры. З тымі, каго мы называем творцамі, падзвіжнікамі. Іх лёсы, іх жыццё і творчасць уяўляюць для нашых чытачоў несумненную цікавасць. Таму гэта будуць не проста журналісцкія інтэрв'ю, а менавіта гутаркі. Гутаркі-партрэты, гутаркі-нарысы, у якіх тая ці іншая асоба будзе паказана ярка і рознабакова. Публікаваць такія матэрыялы мяркуем прыкладна раз на месяц.

Першае слова сёння — нашай легендарнай спявачцы, прымадонне Беларускага дзяржаўнага музычнага тэатра Наталлі Віктараўне Гайда.

Прызнанне да Наталлі Гайды прыйшло даволі рана. Яшчэ студэнткай чацвёртага курса Уральскай кансерваторыі яе прынялі на працу салісткай у знакаміты Свярдлоўскі тэатр оперы і балета. А праз год, калі тэатр быў на гастролях у Маскве, пасля спектакля "Багема", у якім Наталля Віктараўна выконвала партыю Мюзеты, у грымёрку да яе зайшоў Іван Сямёнавіч Казлоўскі і выказаў сваё захапленне.

Наталлю Гайда заўважылі тады і маскоўскія крытыкі. Неўзабаве ў газеце "Советская культура" з'явіўся вялікі артыкул, у якім апавядалася пра перспектыўную маладую салістку са Свярдлоўскай оперы. І яна цалкам апраўдала гэтыя надзеі. За чатыры гады спела 15 партый, з якіх толькі дзве былі другарадныя, астатнія — цэнтральныя, вядучыя.

Але галоўны поспех Наталлю Віктараўну чакаў у Мінску, дзе яна з 1970 года стала працаваць у толькі што створаным тэатры музычнай камедыі. Менавіта ў гэтым тэатры поўнасцю раскрылася і рэалізавалася прырода яе сінтэтычнага даравання.

За больш як сорак гадоў сваёй творчай працы ў Беларускім дзяржаўным акадэмічным музычным тэатры Наталля Гайда стварыла цэлую галерэю яркіх, каларытных, запамінальных вобразаў. Гэта — бліскучая Сільва з аднайменнай аперэты, гордая, спакойная Адэта ("Баядэра"), няўрымслівая Чаніта ("Пацалунак Чаніты"), пранікнёная Ганна Главары ("Вясёлая ўдава"), вялікасвецкая Эліза ("Мая цудоўная лэдзі"), дасціпная Разалінда ("Лятучая мыш"), страсная, парывістая Зорыка ("Цыганскае каханне"), вулічная кветачніца Віялета ("Фіялка Манмартра"), пакутуючая графіня Марыца… Не менш значныя вобразы створаны артысткай і ў музычных спектаклях беларускіх кампазітараў — мужная падпольшчыца Ірына ("Пяе жаўранак"), бойкая, гарэзлівая Паўлінка ў аднайменнай аперэце, вясёлая, дасціпная Настачка ("Несцерка"), рамантычная Каця ("Тыдзень вечнага кахання"), гордая Эпіфанія ("Мільянерка"), абаяльная Раксана ("Сірано"), герцагіня Мальбара ("Шклянка вады"), таленавітая, але нешчаслівая ў асабістым жыцці Джулія…

Сёння ў Наталлі Гайда ў асноўным характарныя ролі: Аляксандра, маці Эдвіна, у новай пастаноўцы "Сільвы", Сямёнаўна ў "Бабіным бунце", міс Пеціктон у музычнай камедыі "Мая жонка — ілгуння", цёця Джахан у спектаклі "Аршын мал алан", эксцэнтрычная Бабуля ў дзіцячым мюзікле "Чырвоная Шапачка" і іншыя.

За высокае выканальніцкае майстэрства і значны ўклад у развіццё беларускага музычнага мастацтва Наталля Гайда ўзнагароджана ордэнам "Знак Пашаны" і ордэнам Францыска Скарыны. Яна мае званне народнай артысткі Беларусі. Уладальніца "Крыштальнай Паўлінкі" — самай высокай узнагароды Саюза тэатральных дзеячаў. Лаўрэат прэміі імя Л.П. Александроўскай, а таксама нацыянальнага фестывалю "Музыка і тэатр", многіх міжнародных фестываляў. У 1998 годзе па прызнанні Сусветнага біяграфічнага цэнтра (Кембрыдж) названа "Чалавекам года".

Яна па-ранейшаму жыве справамі тэатра. Як актыўны і неабыякавы чалавек, турбуецца станам сучаснага музычнага мастацтва, радуецца, што ў апошнія гады ўсё ж намеціўся прыкметны зрух да епшага, расце цікавасць да яе любімай аперэты.

З гэтага — з абмеркавання поспехаў і праблем сённяшняга музычнага тэатра — і пачалася наша гаворка.

Нялёгкія выпрабаванні лёгкага жанру

— Сведчаннем нармальнага, паўнакроўнага і плённага творчага жыцця тэатра з'яўляецца наяўнасць у ім прэм'ер-падзей, спектакляў-з'яў, прысутнасць у афішы жанравай разнастайнасці. Як у вашым тэатры сітуацыя з гэтага пункту гледжання?

— Ну, па-першае, хацела б зазначыць, што мы цяпер не проста тэатр музычнай камедыі, а можна сказаць, пашырылі свае рамкі — сталі музычным тэатрам. А паколькі ён музычны, то гэта ўжо само па сабе патрабуе наяўнасці розных жанраў — пачынаючы ад вадэвіля, камічнай оперы і заканчваючы музычнай камедыяй, аперэтай, мюзіклам. Хаця ў нас і раней была балетная трупа і мы ставілі свае балетныя спектаклі, ажыццявілі пастаноўку дзвюх поўнамаштабных опер.

— А што можна сказаць наконт яркіх і значных прэм'ер?

— Ведаеце, напэўна, павінен прайсці пэўны час, каб можна было сказаць, што той ці іншы спектакль атрымаўся знакавым, каб яго назвалі падзеяй.

Прывяду такі прыклад. Калі ў нас быў галоўным рэжысёрам Вячаслаў Цюпа, ён паставіў чатыры спектаклі. Адзін з іх —"Клоп" па п'есе Уладзіміра Маякоўскага — стаўся самым рэзанансным, самым спрэчным. І толькі пасля таго, як прайшоў час і спектакль атрымаў высокія ўзнагароды на міжнародных фестывалях у Маскве і Адэсе, гледачы зразумелі, што гэта — знакавая пастаноўка, пастаноўка-падзея.

Цяпер у нашым тэатры ідуць адразу чатыры спектаклі, якія выклікаюць павышаную цікавасць не толькі ў публікі, але і ў спецыялістаў. Гэта — музычна-сімфанічнае дзейства "Алека" (я так вызначыла б яго жанр), мюзікл "Аднойчы ў Чыкага", аперэта "Граф Люксембург" і класічная "Сільва" ў арыгінальнай рэжысёрскай пастаноўцы. Можна смела сказаць, што гэтыя спектаклі нам удаліся. А вось ці стануць яны падзеямі — пакажа час.

— Адно з важных патрабаванняў да тэатра — гэта разумнае спалучэнне класічнага і сучаснага рэпертуару. Дык вось, калі з класікай у вашым тэатры больш-менш нармальна, то спектакляў на сучасную тэму вельмі і вельмі мала. Як вы мяркуеце, у чым тут прычына?

— Тут справа вось у чым. Цяпер, мне здаецца, наогул праблема сучаснага рэпертуару…

— І не толькі ў вашым тэатры…

— Так. Чаму і адкуль гэта праблема ўзнікла, мне складана сказаць. Калі раней быў дзяржзаказ, то драматург пад гэты заказ пісаў п'есу, кампазітар — музыку, і такім чынам ствараўся твор на сучасную тэму, які тэатр купляў і ажыццяўляў пастаноўку. Цяпер жа гэтая сістэма парушана, а "ў стол" ніхто пісаць не хоча. Адзінае засталося выйсце: самому тэатру рабіць заказ. Але тут ёсць свае складанасці. І не толькі фінансавыя. Цяжка знайсці драматурга, які б узяўся напісаць лібрэта на сучасную тэму. Прычым не проста лібрэта, а якасна створаную п'есу, разлічаную менавіта на музычны тэатр. Значыць, з самага пачатку павінен працаваць тандэм драматурга і кампазітара. А гэта, аказваецца, вельмі і вельмі няпроста.

— А асабліва засмучае адсутнасць у рэпертуары арыгінальных беларускіх спектакляў. У свой час, калі вы толькі прыйшлі ў тэатр, быў сапраўдны росквіт беларускай музыкі. У сямідзясятыя гады ў тэатры ішлі адразу чатыры спектаклі на музыку Юрыя Семянякі — "Пяе жаўранак", "Паўлінка", "Тыдзень вечнага кахання" і "Сцяпан — вялікі пан", у якіх вы выконвалі галоўныя ролі.

Вялікі поспехам карысталіся музычная камедыя Рыгора Суруса "Несцерка" і гераічная камедыя Андрэя Мдзівані "Дзяніс Давыдаў". А фольк-опера Уладзіміра Дашкевіча "Клоп" і мюзікл Уладзіміра Кандрусевіча "Джулія" наогул сталіся трыумфам і для вас асабіста, і для тэатра.

Дзе ж спектаклі падобнага ўзроўню цяпер?

— Вы маеце рацыю: такіх спектакляў практычна няма. Па той самай прычыне, аб якой мы толькі што гаварылі. Кажу "практычна", бо ўсё ж такі адзін спектакль — "Шклянка вады" на музыку Уладзіміра Кандрусевіча ў нас ідзе. А на беларускай мове наогул нічога няма.

Што ў перспектыве? Наколькі мне вядома, той жа Кандрусевіч зараз заканчвае (ці, можа, ужо закончыў) гераічную оперу на гістарычную тэму. Хто драматург — не ведаю. Але чула ад дасведчаных людзей, што твор абяцае быць яркім, цікавым. Праўда, каб ён увасобіўся ў спектакль, павінен яшчэ падключыцца рэжысёр. Ну а мы, артысты, пастараемся ўжо зрабіць усё, каб ідэі, музычнае і эстэтычнае багацце, закладзенае ў гэтым творы, належным чынам данесці да гледача.

— Кажуць, што аперэта — жанр лёгкі. Ці так гэта на самой справе?

— Ён лёгкі толькі ў сэнсе лёгкасці ўспрымання. Для гледача. Гэта дастаткова дэмакратычны жанр, таму што глядач тут атрымлівае, што называецца, адразу ўсё ў адным флаконе: і драму, і камедыю, і музыку, якую можа разумець нават непадрыхтаваны чалавек. У гэтым плане аперэта, так — лёгкі жанр. Але па тэхналогіі, па тэхніцы выканання — гэта дастаткова складаны жанр, часам нават больш складаны, чым опера. Асабліва што датычыцца героя і гераіні, таму што, акрамя спеваў, яны павінны яшчэ і танцаваць, і гаварыць маналогі. Больш за тое, гэтыя пераходы ад спеваў да сцэнічнай размовы даюцца вельмі няпроста, бо актыўны рух на сцэне (а аперэты без гэтага не бывае) непазбежна збівае дыханне. І трэба спецыяльна трэніравацца, многа рэпеціраваць, каб такое не здаралася.

Быць прафесіяналам

— Наталля Віктараўна, вы марылі стаць спявачкай з дзяцінства?

— Як вам сказаць? З дзяцінства я спявала. У мяне мама была прафесійнай спявачкай. Яна вучылася ў кансерваторыі, але ўсе планы зблытала вайна. Мама вымушана была кінуць вучобу і пайсці працаваць. Праўда, у філармонію, спявачкай. У нас дома заўсёды гучала музыка, пераважна класічная. Таму я з маленства ведала некаторыя арыі з опер. Слухала радыё, а тады па ім гучала ўсё — і класіка, і эстрадная песня. І заўсёды аб'яўлялі, хто што выконвае. Не тое, што цяпер.

Вось у такім музычным асяроддзі я і расла. А калі пайшла ў школу, то натуральна, што пры першай магчымасці запісалася ў гурткі пры Палацы піянераў (і танцавальны, і вакальны) і стала рэгулярна наведваць. Але кім я буду, доўга не ведала. Нікуды мяне асабліва не цягнула. Памятаю, у класе пятым я ўпершыню трапіла ў оперу і не скажу, што гэта зрабіла на мяне вялікае ўражанне.

І толькі недзе ў дзясятым класе, калі мой педагог, якая выкладала ў Палацы піянераў, сказала мне: "Наташа, вам трэба сур'ёзна займацца спевамі", я вырашыла, што буду паступаць у музычны інстытут. І калі ўжо паступаць, то абавязкова ў Маскву.

А ў Маскве ў першы год у мяне нават дакументы не прынялі: не было васямнаццаці гадоў. Паехала на другі год — і зноў не прынялі: не хапіла балаў. Тады я і вырашыла: не трэба мне з музыкай звязвацца. І паступіла, як і мая сяброўка, у юрыдычны інстытут. У Свярдлоўску.

— А як жа вы апынуліся ў кансерваторыі?

— На трэцім курсе інстытута адзін мой аднакурснік, які браў прыватныя ўрокі ў кансерваторыі і з якім мы не раз удзельнічалі ў розных конкурсах і канцэртах мастацкай самадзейнасці, літаральна за руку прывёў мяне да свайго музычнага педагога. І тая, паслухаўшы, сказала: "Ну што ж, давайце будзем рыхтавацца да паступлення…"

Так на трэцім курсе інстытута я паступіла на вячэрняе аддзяленне кансерваторыі. Але кідаць юрыдычны мне не хацелася, і я два гады вучылася паралельна. Скончыўшы інстытут, уладкавалася юрысконсультам у абласное ўпраўленне сувязі. Адпрацавала там год, і педагог мне кажа (а гэта было ўжо на чацвёртым курсе кансерваторыі): "Калі хочаш сур'ёзна займацца, трэба кідаць працу і засяродзіць усю ўвагу на музыцы…".

Я паслухалася, і мяне перавялі на дзённае аддзяленне.

— А ваш дэбют на прафесійнай сцэне…

— О, з гэтым дэбютам звязана яшчэ адна нечаканая выпадковасць! На чацвёртым курсе кансерваторыі мне прапанавалі… спець партыю Б'янкі з оперы "Утаймаванне свавольніцы". На сцэне праслаўленага опернага тэатра!

Вось так адбыўся мой дэбют. І так пачалася мая кар'ера салісткі опернага тэатра.

— Наталля Віктараўна, у вас быў галавакружны поспех у Свярдлоўскай оперы. З першых крокаў вам сталі давяраць вядучыя партыі ў самых папулярных спектаклях. Дый тут, у Мінску, у Вялікім тэатры оперы і балета вас прынялі выдатна. І раптам — рэзкі паварот, пераход у тэатр музычнай камедыі.

— Ну, што галавакружны — гэта відавочнае перабольшанне (смяецца)… Проста мне давяралі, і я старалася гэты давер апраўдаць. За чатыры гады я спела пятнаццаць партый. Так, у мяне была пэўная папулярнасць (я спявала ў канцэртах, на тэлебачанні), і тэатральныя паклоннікі былі.

А што датычыцца пераходу, то гэта не было рэзкім паваротам. Яшчэ ў кансерваторыі я часта бегала на заняткі на аддзяленне музычнай камедыі, з задавальненнем займалася акцёрскім майстэрствам, танцамі, пластыкай. Мне заўсёды падабалася аперэта. Я падсвядома адчувала, што гэта маё. У оперы мне не хапала ігры, драматызму. Да таго ж пры маім лёгкім голасе асаблівых перспектыў не прадбачылася. На гэта мне не раз намякаў галоўны рэжысёр свярдлоўскай аперэты Уладзімір Курачкін. "Ну што ты, — казаў ён, — будзеш чырыкаць гэтую сваю Разіну і Джыльду ўсё жыццё? А ў аперэце ў цябе кожны год будзе па пяць-шэсць новых роляў…". Аднак я доўга вагалася.

І ўсё ж такі пераход, як бачыце, адбыўся. І не таму, што я ў оперы адчувала сябе кепска. Не, тут іншае. Я лічу, кожнаму спеваку трэба правільна распарадзіцца сабой, сваім голасам. Адчуць, дзе тваё месца. Я своечасова зразумела, што ў мяне не такі выдатны голас, каб спяваць у оперы. Было б у мяне драматычнае сапрана альбо мецца-сапрана, я, магчыма, засталася б опернай спявачкай.

— За сваё жыццё, Наталля Віктараўна, вы сыгралі сотні галоўных роляў у самых розных спектаклях. Якая з гэтых роляў для вас самая адметная, самая дарагая, грэе душу і да гэтага часу?

— Кожная роля пакідае свой след у жыцці. Але, безумоўна, ёсць спектаклі радавыя ці, як мы кажам, прахадныя, дзе сыграў раз-другі-трэці — і ўжо не ведаеш, што яшчэ можна было б знайсці новага, цікавага. А ёсць спектаклі, у якіх можна доўга-доўга іграць, спяваць і бясконца знаходзіць задавальненне.

Вельмі мне падабалася Пенелопа ў аднайменнай аперэце Журбіна. Захапляла яе здольнасць да самаахвяравання. Дваццаць гадоў яна верна чакала мужа і ўсё жыццё чакала кахання. І калі аднойчы сустрэла яго, то аддалася гэтаму пачуццю цалкам, з усёй страсцю. Але вось нарэшце муж вярнуўся з далёкай, нялёгкай вандроўкі — стары, разбіты, хворы — і ўсе ад яго адвярнуліся. Тады Пенелопа сказала яму: "Хадзем дадому…" Ахвяравала каханнем.

На гэтым спектаклі ніколі не было абыякавых. Нават мужчыны пускалі слязу. Помню, у Гомелі гледачы ў адзіным парыве падняліся і ўстроілі нам сапраўдную авацыю. Такое не забываецца…

Выдатны быў спектакль "Пяе жаўранак" Семянякі. Спектакль-лёс. Партыя Ірыны — гэта сапраўды падарунак лёсу. Тут было што іграць, было чым заявіць пра сябе.

— А Паўлінка?

— Пра Паўлінку трэба гаварыць асобна. Гэта была з'ява ў тэатральным мастацтве. Менавіта ў тэатральным, а не толькі ў музычным мастацтве. Дзякуючы выдатнай музыцы Юрыя Семянякі, таленавітаму лібрэта Алеся Бачылы і бліскучай рэжысуры Сямёна Штэйна адбылося, як адзінадушна адзначалі тады крытыкі, новае нараджэнне Паўлінкі. Я шчаслівая, што сваю сціплую лепту ў гэта ўнесла і я.

Паўлінка мяне прываблівала сваім лірызмам, душэўнай чысцінёй, сардэчнасцю і, разам з тым, — цвёрдасцю характару, жывым, практычным розумам, дасціпнасцю. Роля была няпростая. На працягу ўсяго спектакля Паўлінка знаходзілася ў цэнтры падзей. Роля, якая патрабавала шмат вакалу, танцаў, дыялогаў. А самае складанае — праўдзіва, арганічна перадаваць перапады настрою гераіні: то яна ў журбе, а праз хвіліну ўжо жартуе, смяецца, то яна ў эйфарыі ад адчування шчасця, то ледзь не памірае ад роспачы і гора…

— Здзіўляе, аднак, не толькі гэта — ваша ўменне пераўвасабляцца, здольнасць перадаваць малейшыя душэўныя рухі сваіх гераінь. У выпадку з Паўлінкай яшчэ больш здзіўляе вось што. Вы, чалавек, які нарадзіўся і выхоўваўся ў Расіі, які ніколі ў сваім жыцці не карыстаўся беларускай мовай, смела ўзяўся выконваць партыю на гэтай мове. І, як адзначалі спецыялісты, у стыхію беларускай музыкі, мовы вы ўвайшлі вольна і нязмушана. Як вам гэта ўдалося?

— Ведаеце, беларуская мова мяне цікавіла не толькі таму, што трэба было іграць. Яна прываблівала мяне сама па сабе. Як толькі мы прыехалі ў Мінск, адразу пайшлі з мамай у Купалаўскі тэатр. І вельмі многае з таго, аб чым гаварылася на сцэне, я разумела, а калі не разумела, то здагадвалася з кантэксту. І была зачаравана беларускай мовай — пяшчотнай, мілагучнай, эмацыянальнай. Таму калі надарыўся выпадак (як бачыце, зноў шчаслівы выпадак!) сыграць Паўлінку на яе роднай мове, я ніколечкі не спалохалася, больш за тое — узрадавалася, узялася за гэтую ролю з вялікім задавальненнем.

Але авалодаць мовай было толькі паловай справы. Патрабавалася яшчэ, як вы правільна заўважылі, арганічна ўвайсці ў стыхію беларускай музыкі, у каларыт беларускага побыту. Дзеля гэтага я наведвала нацыянальна-этнаграфічныя музеі, колькі разоў глядзела "Паўлінку" ў Купалаўскім тэатры. Вельмі памагло афармленне, якое прапанаваў наш мастак Марозаў, — святочнае, маляўнічае, з гумарам. Яно як бы перанесла мяне ў той свет, у якім павінна жыць і дзейнічаць мая гераіня.

— Наталля Віктараўна, а ці бываюць хвіліны, калі вы незадаволены сабою, калі адчуваеце, што нешта сыгралася не так, як хацелася?

— Безумоўна, бываюць. У тэатры, як вядома, поспех, удача залежаць не толькі ад акцёра. Тут павінна скласціся ўсё: і дыялог з партнёрам, і выдатнае музычнае выкананне, і ўзаемаразуменне з гледачом… Такое, вядома, бывае рэдка. У асноўным — момантамі. А з гадамі гэтых момантаў становіцца ўсё менш і менш. Заўсёды знаходзіш прычыну, каб сябе пакрытыкаваць. О, колькі я пакутую ад самаедства, расчараванняў, незадаволенасці зробленым! Затое, калі спектакль удаўся, прайшоў тэхнічна роўна, зладжана, натхнёна, тады хочацца ляцець, ляцець…

— Наш вядомы музыказнаўца Ігар Нісневіч аднойчы заўважыў: "Для гэтай выканаўцы не існуе ў тэатры ніякіх цяжкасцяў".

— Ну, калі ствараецца такое ўражанне, то я вельмі рада (смяецца).

— Якія якасці, акрамя голасу і таленту, трэба мець артысту музычнага тэатра?

— Ды, уласна кажучы, як і ўсюды — валодаць прафесіяй. А прафесія падразумявае ўсе астатнія складнікі — і дысцыпліну, і сілу волі, і самавыхаванне. І, вядома ж, здароўе. А ў нас яшчэ — валоданне пластыкай, уменне танцаваць, акцёрскае майстэрства. Ну і, само сабой зразумела, праца — штодзённая, напружаная, упартая, мэтанакіраваная. Без гэтага ўсе астатнія якасці зводзяцца да нуля.

— Наталля Віктараўна, з гадамі, калі ўжо ёсць багаты вопыт, шырокае прызнанне, працаваць лягчэй ці цяжэй?

— І лягчэй, і цяжэй. Лягчэй, таму што дапамагае вопыт. Ведаеш, што на прафесіянальным узроўні ты гэта можаш спець, можаш сыграць — няма праблем. Увесь акцёрскі арсенал табою засвоены, усе 365 штампаў (смяецца)… У маладосці баялася: "Ой, а ці вазьму гэтую ноту, а ці змагу сыграць гэты эпізод?" Цяпер такога страху няма. Ёсць хваляванне, але страху няма.

А складана, бо, як я ўжо казала, з гадамі патрабавальнасць да самога сябе, адказнасць за тое, што ты робіш, з чым выходзіш да гледача, намнога павышаюцца. Я не магу апусціцца ніжэй за планку, якую паставіла перад сабой і якую паставіў для мяне глядач.

— Што б вы параілі маладым калегам, каб яны ў сваёй артыстычнай кар'еры маглі дабівацца поспехаў?

— Толькі праца. Не лічыць, што калі ты на нейкім этапе справіўся з роляю, то наступная будзе ўжо давацца проста і лёгка. Не, да кожнай ролі трэба падыходзіць так, як у першы раз. І быць у поўным узбраенні — гэта наконт прафесійных навыкаў. А каб іх мець, то патрэбна заўсёды трымаць сябе ў тонусе, увесь час займацца, вучыцца. Нават калі ў цябе няма ролі — усё роўна браць урок і ўвесь час быць у трэнінгу. Жыццё ў мастацтве ў многім складваецца з выпадковасцяў. Але артысту да іх трэба заўсёды быць гатовым.

Трохі пра вечнае

— Наталля Віктараўна, як вы думаеце, для чаго існуе музыка — дзеля забавы, задавальнення, адпачынку? Ці ўсё-такі яна заклікана развіваць і нейкія эстэтычныя, духоўныя пачаткі ў чалавеку?

— Мне наогул здаецца, што напачатку было не слова, а музыка. І ўзнікла яна ад шуму мора, ад посвісту ветру, ад песень птушак…

А што значыць музыка ў жыцці чалавека? Вельмі многае. Ёю нават лечаць некаторыя хваробы. Але музыка можа не толькі лячыць, але і калечыць. Таму важна слухаць добрую, гарманічную музыку, прывіваць правільны музычны густ з дзяцінства.

Безумоўна, музыка — дабро. Вядома ж, яна робіць свой уплыў на душу, на духоўны свет чалавека. Уявіце сабе на хвіліну, што наша жыццё засталося без музыкі. Гэта — страшна.

— Крытыкі неаднаразова адзначалі такую вашу якасць, як уменне кахаць на сцэне. Упэўнены, што вы ўмееце кахаць і ў жыцці.

— О, на што вы мяне правакуеце! (смяецца)…

— Дык што ж гэта за такая дзіўная, казачная птушка — каханне? Ці бывае каханне з першага погляду? Гэта пачуццё часовае ці вечнае? Давайце паразважаем на гэтую тэму.

— Тэма, безумоўна, няпростая. Магу адразу прызнацца: доўгі час я лічыла, што мяне Бог гэтым пачуццём наогул абдзяліў. Бо лічыла, зноў-такі з-за свайго юначага максімалізму, што калі пакахаў, то ўжо да канца свайго жыцця. А тут мне сёння хлопец падабаецца, а заўтра я ў ім расчароўваюся. І мяне гэта страшыла. Я нават не хацела выходзіць замуж, думаючы, што кахаць не ўмею.

Але, напэўна, у жыцці кожнай жанчыны наступае такі момант, калі хочацца, каб побач нехта быў, каб цябе цанілі, кахалі. Такі момант наступіў і ў мяне. Мой будучы муж мне, безумоўна, падабаўся. Ён быў заўсёды такі элегантны, у гальштуку-бабачцы. Прыгожа заляцаўся. Меў прыемны, багаты голас. А як ён класна калоў дровы! Я калі ўбачыла гэта аднойчы, сэрца маё канчаткова скарылася. І я вырашыла выйсці замуж, хаця, па праўдзе кажучы, да канца не была ўпэўнена, кахаю яго ці не. Сапраўднае пачуццё прыйшло пазней. Так што мне ў гэтым плане пашанцавала. Амаль паўвека мы з мужам пражылі душа ў душу.

Я лічу, што каханне з першага погляду не прыходзіць. З першага погляду — гэта страсць. Хаця бывае па-рознаму. Можна многія гады разам працаваць, працаваць, а пасля раптам — ах! — і ўбачыш чалавека ў новым святле. Узнікае страсць, якая мінае, і мінае даволі хутка. Але калі гэта твой чалавек, якога ты па-ранейшаму хочаш бачыць побач, які цябе разумее, праўляе чуласць і клопат, то з гэтай страсці вырастае новае пачуццё — ужо больш спакойнае, глыбокае. І вось гэтае ўзаемаразуменне, гэтае жаданне падабацца адно аднаму, нягледзячы на розныя дробязі, — усё гэта, відаць, і можна назваць каханнем.

У любой сям'і, як вы ведаеце, рознае бывае: і сваркі, і прыкрыя непаразуменні, і нават канфлікты, якія даходзяць ледзь не да разводу, але ўсё роўна сям'я павінна заставацца на першым плане. Гэта — галоўная каштоўнасць, нешта святое, што трэба берагчы як зрэнку вока.

— Ну калі мы ўжо загаварылі пра гэта, то хачу запытацца вось пра што. Якую рысу характару вы лічыце ў жанчыне галоўнай?

— У жанчыне? Ой, не ведаю… Вось гэта пытанне дык пытанне (задумваецца). Звычайна называюць дабрыню. Але калі муж п'яніца, б'е жонку, дзяцей, прапівае апошнюю капейку, а жонка з ім сю-сю-сю… То якая гэта дабрыня?

Тады што? Можа быць, чуласць? Самаахвярнасць? Ну, не ведаю… Госпадзі, колькі ўсяго жанчыне трэба! Ну вось скажыце, чым мы вас, мужчын, прыцягваем?

— Жаноцкасцю.

— Але ж жаноцкасць складаецца з многіх якасцяў. Гэта — і абаяльнасць, і ўменне весці размову, і проста ўменне сябе паводзіць. Трохі какецтва, трохі дасціпнасці, гумару… І калі ўсё гэта разам сабраць, то можна сказаць так: жанчына павінна быць жанчынай. Вось і ўсё.

— А ў мужчыне прасцей вызначыць галоўную рысу?

— Безумоўна. Мужчына — гэта перш за ўсё розум. Гэта — надзейнасць, шчырасць, сумленнасць. І яшчэ — шчодрасць. Маю на ўвазе шчодрасць не толькі матэрыяльную, а найперш духоўную, душэўную. Шчодрасць ва ўчынках, у пачуццях.

— Да якіх чалавечых слабасцяў вы ставіцеся паблажліва?

— Многае можна дараваць. Таму што чалавек па сваёй прыродзе слабы. Усе мы складаемся з нейкіх дробных слабасцяў. Часам робім неабдуманыя ўчынкі, дапускаем глупства. Але калі чалавек гэта разумее і раскайваецца, то ўсё можна дараваць. Нават, як я ўжо гаварыла, часовае захапленне — выпадковае, неспадзяванае.

— А чаго дараваць нельга? Ні ў якім разе…

— Нельга дараваць хлусні. Свядомай, подлай. Нельга дараваць здрады. Захварэла, скажам, жонка альбо дзіця нарадзілася калекаю, а муж пакідае сям'ю. Жонка ніколі б так не паступіла, хіба што выключныя "экзэмпляры". Таму што жанчыне ўсё-такі ўласціва самаахвярнасць. Не, здрады дараваць нельга. Гэта адназначна.

— У сваіх ролях вы заўсёды вясёлая, дасціпная, гарэзлівая, няўрымслівая. А якая вы ў жыцці? Аптымістка ці песімістка?

— Не, і на сцэне я не заўсёды вясёлая. Усё залежыць ад ролі.

А ў жыцці? Я — чалавек адкрыты, кантактны, камунікабельны. Я — чалавек усмешлівы. Іншы раз нават думаю: ці не залішне ўсміхаюся? Хаця настрой у мяне вельмі хутка мяняецца. Як ні дзіўна, часта бывае сумна, журботна, нават не ведаю ад чаго. Але я не люблю дэманстраваць гэта публічна. Таму калі з'яўляюся на людзях, стараюся быць вясёлай. Словам, я такі аптымістычны песіміст.

— Наталля Віктараўна, вы — шчаслівы чалавек?

— Безумоўна. Я адбылася як актрыса. Займаюся любімай справай. У мяне добрая сям'я. Пашанцавала на мужа, які аказаўся не толькі таленавітым спеваком (Юрый Бастрыкаў доўгі час працаваў вядучым салістам нашага опернага тэатра, меў званне народнага артыста Беларусі), але і выдатным сем'янінам. На жаль, без пары пайшоў з жыцця. Дзесяць гадоў мужна змагаўся з цяжкай хваробай, і ўсё ж яна яго перамагла.

Дачка Насця скончыла педагагічны інстытут, нейкі час працавала ў школе, у гімназіі, а зараз, пасля таго як атрымала другую спецыяльнасць — культуролага, выкладае ў Інстытуце кіравання і прадпрымальніцтва. З музыкай звязваць свой лёс не захацела, хаця яна надзвычай музычна адораны чалавек. І наогул у яе залатыя рукі. Выдатна гатуе, вяжа, шые…

У мяне ўжо дарослая ўнучка, Арышка. Яна скончыла школу алімпійскага рэзерву, займалася таэквандо, мае чорны пояс, майстар спорту, сярэбраны прызёр чэмпіянату свету. Але працягваць займацца спортам не стала. Паступіла ў Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт, на факультэт менеджменту. Выйшла замуж.

Данілка, мой меншанькі ўнучак (яму пайшоў толькі шосты гадок), пакуль што з намі. Рыхтуецца да школы. Харошы хлопчык, жывы, рухавы.

— І апошняе пытанне. У чым, на ваш погляд, сэнс жыцця?

— Бог падарыў чалавеку найвялікшую каштоўнасць — жыццё. Наша ж задача і галоўны сэнс нашага існавання, як мне здаецца, у тым, каб адведзены нам час выкарыстаць з максімальнай карысцю. Паспець зрабіць галоўнае. Вобразна кажучы, пасадзіць дрэва, пабудаваць дом і выхаваць сына.

Артыстам у гэтым сэнсе пашанцавала: мы пражываем на сцэне шмат розных жыццяў. Гэта, праўда, часам бывае складана, патрабуе шмат нерваў, сілы. Але без гэтага жыццё праходзіла б вельмі сумна.

Гутарку вёў 
Зіновій ПРЫГОДЗІЧ.
Звязда. – 2013. – 6 лют. – С. 5.