« Назад
Прыхільнік дзейснага танца
У Беларускім музычным тэатры адбылася прэм’ера балета "Вішнёвы сад". Ён пастаўлены маладым
айчынным харэографам Сяргеем Мікелем паводле п’есы Чэхава. Гэта дыпломная праца выхаванца прафесара Валянціна Елізар’ева. Рэдакцыя змяшчае ў нумары гутарку з пастаноўшчыкам і рэцэнзію на спектакль.
Няўжо жаданне звязаць жыццё з танцам з’явілася дзяцінстве?
— Першапачаткова ўсё ішло ад мамы — Вольгі Мікалаеўны. Яна вельмі любіць танец і мастацтва ўвогуле, з дзяцінства была ўлюбёная ў балет, многія спектаклі глядзела па тэлебачанні. Калі
б "Лебядзінае возера" ішло кожны дзень, мама б яго не прапускала (смяецца). Калі я быў у
другім класе, яна прапанавала пайсці вучыцца на харэаграфію ў Верхнядзвінскую школу мастацтваў. Пагадзіўся. Пасля двух гадоў заняткаў ужо ведаў, кім хачу стаць. А вось інтарэс да пастановак з’явіўся ў восьмым класе, калі скончыў школу мастацтваў. Танцаваў ва ўзорным харэаграфічным ансамблі "Лялькі" і пачаў прыдумляць нумары для сваіх аднакласнікаў. Аднойчы папрасілі сачыніць танцавальную сцэнку для навагодняга канцэрта. Усім спадабалася. Пасля гэтага ніводнае школьнае свята не абыходзілася без маёй "харэаграфіі".
Памятаеце сваё першае важнае дасягненне?
— Калі вучыўся ў Віцебскім каледжы культуры і мастацтваў, сярод навучэнцаў ладзіўся конкурс балетмайстраў. На другім курсе — а менавіта ў гэты час пачынаецца прадмет "кампазіцыя і пастаноўка танца" — я стаў пераможцам! Абышоўшы студэнтаў трэцяга і чацвёртага курсаў. Мяне адзначылі за лепшае выкананне, за ідэю і пастаноўку. Быў вельмі рады.
Адным з вашых педагогаў у Акадэміі музыкі з’яўляўся Валянцін Мікалаевіч Елізар’еў. Як адбылося ваша знаёмства?
— Калі заканчваў Віцебскі каледж, далей разглядаў два варыянты: альбо ў Санкт-Пецярбург, альбо — Маскоўскі ўніверсітэт культуры. Выпадкова зайшоў на сайт Беларускай акадэміі музыкі. Убачыў, што і там ёсць харэаграфія, вырашыў паспрабаваць. Перад выпускнымі экзаменамі прысніўся сон: нібыта здаю дзяржаўны іспыт па класічным танцы, у камісіі — Валянцін Мікалаевіч. Экзамен здаў. Пасля выступу Елізар’еў падыходзіць да мяне, выводзіць на калідор і кажа: "Ты мне спадабаўся, пойдзеш вучыцца ў мой клас?" Адказваю: "Так, пайду". Раніцай зразумеў: гэта сон (усміхаецца).
Прайшоў час, прыехаў у Мінск, каб падаць дакументы, і раптам тэлефонны званок з Акадэміі музыкі. Пацікавіліся, ці прыйду на кансультацыю, сказалі, сёння ў камісіі якраз будзе Валянцін Елізар’еў. На сайце нідзе не было напісана, што ў той год ён набірае курс. Так, у Акадэмію музыкі часцей паступаюць пасля харэаграфічнага каледжа, таму на кансультацыі на мяне глядзелі з пэўнай асцярогай. Сярод тых, хто сядзеў у камісіі, былі Вольга Лапо, Віктар Саркісян, Маргарыта Ізворска-Елізар’ева. У Акадэміі яны зрабіліся маімі педагогамі. Адразу зразумеў: паступіць будзе складана, таму падаў дакументы яшчэ і ва Універсітэт культуры. У выніку трапіў у Акадэмію музыкі.
Напэўна, вы глядзелі многія пастаноўкі свайго настаўніка. Якая з іх найбольш падабаецца вам?
— Я пад вялікім уражаннем ад балета "Страсці". Тут паднятая нацыянальная тэма. На другім месцы — "Спартак". На жаль, не ўсе пастаноўкі атрымалася паглядзець на сцэне тэатра. Напрыклад, ягонага "Шчаўкунка" і "Жар-птушку" бачыў толькі ў запісе. Мне вельмі хочацца, каб усе балеты Елізар'ева з’явіліся ў вольным доступе ў інтэрнэт-прасторы. Гэта наша гісторыя і спадчына.
Як вам працавалася з Валянцінам Мікалаевічам?
— Гэта быў для мяне новы ўзровень. Першае, ён даў мне зразумець, што ўсё трэба пачынаць спачатку. Калі вучыўся на малодшых курсах, з яго боку адчуваў строгасць і патрабавальнасць. Разумею, чаму менавіта так. Калі ты прыйшоў толькі каб атрымаць вышэйшую адукацыю, не варта марнаваць на гэта ні свой час, ні час такіх людзей, як Елізар’еў.
Што самае галоўнае вы здолелі ўзяць ад свайго педагога?
— Здольнасць захаваць у сабе пачуццё прыгожага. Калі нараджаецца пэўная мініяцюра, трэба думаць, як і чым можна ўдыхнуць у яе адчуванне часу, каб твор быў актуальным. Для таго каб у рэпетыцыйнай зале правільна складвалася камунікацыя, варта ўмець будаваць адносіны "пастаноўшчык—выканаўца-пастаноўшчык". Адна з любімых фраз Валянціна Мікалаевіча: "З нічога бывае нічога". Сапраўды, само нішто не прыходзіць. Калі з’яўляецца магчымасць рэпетаваць з артыстамі, трэба спрабаваць розныя стылі.
Якая з вашых мініяцюр найбольш падабаецца Елізар’еву?
— "Знойдзеныя і страчаныя".
Летась у Акадэміі музыкі адбыўся вечар вашай харэаграфіі "Анатомія танца". Здаецца, немалое дасягненне для пачаткоўца.
— Канцэрт стаў для мяне своеасаблівай мяжой. Ува мне шмат што змянілася. Натуральна, у адзін праект нельга было змясціць усе мініяцюры, якія я паставіў за чатыры гады навучання, але выбраў самае годнае. Разумею, калі б вучыўся ў нейкай іншай установе, наўрад ці атрымалася б нешта падобнае.
Што натхняе вас на пастаноўкі?
— Здараецца, чуеш музыку — і ў галаве ўзнікаюць варыянты пластычнага малюнка. Бывае і наадварот — прыходзіць ідэя, і ты ламаеш галаву: якая музыка магла б яе перадаць? Мяне натхняюць карціны мастакоў. У адной мініяцюры імкнуўся паяднаць дзве работы Густава Клімта — "Пацалунак" і "Абдымкі". Калі ў Мінску праходзіла выстава гравюр Пікаса і Гоі, мяне ўразіла праца апошняга — "Тыя, хто скачуць у мяшках". Адразу захацелася на гэты сюжэт паспрабаваць нешта паставіць. Каі працаваў над нумарам "Сірэна" для Людмілы Хітровай, натхніўся скульптурай Кевіна Фрэнсіса Грэя "Прывідная дзяўчына". Часам ідэі і назвы шукаю ў літаратуры. Як, напрыклад, у дыпломнай працы — балеце "Вішнёвы сад".
Хто аўтар лібрэта вашага спектакля?
— Над ім працаваў сам. "Вішнёвы сад" — твор мне вельмі блізкі. Сюжэт з невялікімі зменамі перапрацаваў і пераасэнсаваў для балетнага спектакля. У ім некалькі сюжэтных ліній, галоўны акцэнт я раблю менавіта на трагічнасці падзей.
Як пастаноўшчыку мініяцюр, напэўна, было няпроста працаваць над балетам у дзвюх дзеях. Якія складанасці ўзнікалі?
— Мініяцюра менш аб’ёмная. Гэта датычыць усяго: часавага адмежку, колькасці выканаўцаў, арганізацыі прасторы, ідэі, якую транслююць артысты, думак, якія пастаноўшчык укладае ў твор. Балет — складаны механізм, у ім кожны кампанент павінен працаваць на прасоўванне ўсёй сюжэтнай лініі, каб не гублялася нітка, што ідзе праз увесь спектакль. Нельга пачынаць твор пра адно, а заканчваць пра іншае. Не павінна быць выпадковых эпізодаў накшталт устаўных па-дэ-дэ, каб прадэманстраваць тэхніку. Самая вялікая складанасць — нараджэнне спектакля, напаўненне яго ідэйна-сюжэтнымі лініямі. Гэта каласальная праца.
Як прыходзіце да выніковых пластычных камбінацый: усё прыдумваеце самі або раіцеся з артыстамі?
— Нараджэнне харэаграфіі — гэта калі зачыніўся ў балетнай зале і сачыняеш. І чым часцей гэтым займацца, тым больш плённа ідзе праца над лексікай, працэсам мыслення. Але стварэнне харэаграфіі немагчыма ўявіць без выканаўцаў, калі гаворка пра масавыя сцэны ці дуэты. Пластычны малюнак, прыгажосць поз, ліній і падтрымак імкнуся маляваць на паперы і трымаць у памяці. Потым прыходжу да артыстаў, паказваю (ці не паказваю), спрабуем, гляджу збоку на іх і выпраўляю, калі трэба. З артыстамі ў складаных сітуацыях раюся, бо не ўсё, што нафантазіраваў у галаве і на паперы, можна ўвасобіць праз пластыку і цела.
Распавядзіце крыху пра вашу творчую лабараторыю.
— Мы жывём у век высокіх тэхналогій, і максімум інфармацыі захоўваю ў электронным выглядзе. Для кожнай пастаноўкі, над якой працаваў, ствараю асобную тэчку. У ёй некалькі раздзелаў. Першы — інфармацыя пра аб’ект мастацтва, яго аўтараў, гісторыю стварэння, аналіз. Другі — відэа: з чаго пачынаў пастановачную працу і чым скончыў — вынік рэпетыцый. Бываюць два абсалютна не падобныя нумары! Трэцяя папка — выявы: фота выканаўцаў, фота з рэпетыцый і на сцэне ў касцюмах і са святлом; чацвёрты раздзел — музыка: варыянты музычнага суправаджэння, бо часам здараецца, што яе трэба шукаць пад ужо прыдуманыя ідэю і сюжэт. Дапамагае мне і тое, што збіраю дыскі з балетнымі пастаноўкамі. І перыядычна пераглядаю. Калекцыю дапаўняю: мініяцюры і асобныя нумары ў ёй таксама ёсць.
А чые пастаноўкі падаюцца вам найбольш глыбокімі і значнымі?
— Калі браць замежных харэографаў, гэта Мэцью Борн, Матс Эк, Іржы Кіліян, Уэйн Макгрэгары. З тых, хто творыць на постсавецкай прасторы, — Валянцін Елізар’еў, Барыс Эйфман, Раду Паклітару.
Вы згадалі Борна. Як ставіцеся да яго скандальных пастановак?
— Трэба разумець, што пастаноўшчык бярэ за аснову і якія мэты хоча ўвасобіць. Калі ў балетмайстра велізарнае жаданне прачытаць класічны спектакль па-свойму і ў яго нарадзілася годнае рашэнне, то, вядома, такі спектакль можа быць.
На ваш погляд, што адбываецца цяпер у свеце харэаграфіі?
— Не перабольшу, калі скажу, што досыць часта вынаходзяцца новыя стылі, манера паводзін на сцэне. З’явіліся конкурсы відэатанца: кірунак у харэаграфіі, які ствараецца пры дапамозе відэамантажу, танец не адбываецца тут і цяпер, глядач бачыць фільм, дзе раскрываецца задума пастаноўшчыка. Знікаюць межы паміж танцам і пантамімай, харэаграфіяй і бытавым рухам, стылямі і напрамкамі. Я прыхільнік дзейснага танца: павінен быць сюжэт, складанасць і тэхніка, эмоцыі і напаўненне, каб глядач зразумеў, што харэограф імкнуўся сказаць пастаноўкай. Каб гісторыя, расказаная са сцэны, кранула таго, хто яе ўбачыў. "Голая" тэхніка зачароўвае і прыносіць эстэтычнае задавальненне, часам нават гіпнатызуе, але доўга на гэта глядзець складана.
Наогул мяне здзіўляе, калі пачынаюць адмаўляць класіку, маўляў, неактуальна, несучасна! Упэўнены, гэта не так. Усё грунтуецца на класічнай школе. Толькі дасягнуўшы дасканаласці ў ёй, можна свабодна разумець, прымаць і развівацца ў іншых стылях. Магу з поўнай упэўненасцю пра гэта сказаць, бо вучуся менавіта ў такіх педагогаў.
Іна Корсак
Мастацтва. - 2017. - 1 чэрв.
|
